۱۹ آبان ۱۴۰۱، روزنامه «فرهیختگان» با انتشار گزارشی درباره پوشش خبری جام‌جهانی فوتبال در کشور قطر، نام، عکس و محل زندگی ۹ روزنامه‌نگار ورزشی را که در رسانههای خارج از ایران فعالیت می‌کنند، منتشر و تهدید کرده است که آن‌ها باید در قطر با اتهام «تروریسم» و با همکاری این کشور دستگیر شوند. در میان این اسامی، نام «پیام یونسی‌پور»، خبرنگار ورزشی «ایران‌وایر» نیز ذکر شده است.
از ابتدای شروع اعتراضات سراسری تاکنون، جمهوری اسلامی تلاش کرده است با تهدید، احضار، بازداشت و پروندهسازی برای روزنامه‌نگاران داخلی و نسبت دادن آن‌ها با رسانههای خارج از کشور، جلوی جریان آزاد اطلاعرسانی را بگیرد. به نظر می‌رسد گزارش روزنامه فرهیختگان نیز در همین راستا و برای ایجاد ارعاب و جلوگیری از جریان آزاد اطلاعرسانی است.
از سوی دیگر، از نظر قانونی این تهدید امکان‌پذیر نیست و راه‌های مقابله با آن وجود دارد.
***
«مزدک میرزایی»، «پیام یونسی‌پور»، «امید خلیلی‌تجریشی»، «ندا جناب»، «پوریا ژافره»، «مهدی رستم‌پور»، «آرمین قبادی‌پاشا»، «زهرا علی‌پور» و «آرش حفیظی» خبرنگاران ورزشی در رسانههای «ایران اینترنشنال»، «ایران‌وایر»، «بی‌بی‌سی فارسی» و «من و تو» هستند که در گزارش روزنامه «فرهیختگان» تهدید شده‌اند. فرهیختگان این روزنامه‌نگاران را «تروریست» خوانده است.
این گزارش در سایت «میزان»، وابسته به قوه قضاییه و خبرگزاری «تسنیم»، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز با همان عنوان «شام آخر کارمندان سعودی؟» بازنشر شده است.
پیام یونسی‌پور که پس از اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ تهدیدهای مستقیم و غیرمستقیمی را دریافت کرده و به پلیس اتریش خبر داده بود، در همین رابطه اطلاع داد گزارش اخیر فرهیختگان و این تهدید علنی را هم به پلیس کشور محل سکونت خود گزارش کرده است.
یونسی‌پور یادآور شد که تهدیدها علیه او وقتی بیشتر شدند که تلاش کرد از حقوق همکاران ورزشی بازداشت شده‌اش دفاع کند: «خصوصا حمایت و اطلاعرسانی درباره آن‌ها به انجمن روزنامه‌نگاران و عکاسان ورزشی جهان AIPS که تلاش کردم ضمن یادآوری مسوولیت آن‌ها، در مقابل این بازداشت‌ها پاسخ‌گوی‌شان کنم.»
یونسی‌پور می‌گوید: «من باور دارم که هیچ‌گاه خلاف مقررات بی‌المللی و منافع مردم ایران فعالیت نکرده‌ام. این تهدیدها هم روش نخ‌نمای قدیمی جمهوری اسلامی است. طبق تمامی قوانین روزنامه‌نگاری جهانی، این تهدیدها نقض حقوق خبرنگاران محسوب می‌شوند. من هم‌چنان به کار خود ادامه خواهم داد.»
هدف جمهوری اسلامی، هراس‌افکنی است؛ مدیران رسانه‌ها اقدام کنند
«رضا معینی»، روزنامه‌نگار و مدیر سابق بخش ایران و افغانستان «سازمان گزارش‌گران بدون مرز» نیز در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تاکید کرد که باید این تهدیدها را جدی گرفت و مقابل آن، اقدام صنفی و حقوقی انجام داد.
او هدف جمهوری اسلامی را از این نوع اقدامات، «هراس‌افکنی» می‌داند.
معینی معتقد است: «این هراس‌افکنی به‌وسیله تهدید رسانه‌ها و خبرنگاران در نظام‌های دیکتاتوری و مستبد، امری عادی برای به سکوت وادار کردن خبرنگاران، جلوگیری از اطلاعرسانی آزاد و استفاده از آن در سرکوب اعتراض‌ها در ایران و ایجاد رعب و وحشت در میان مردم است که به وسیله نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی هدایت میشود. انتشار لیست، فهرست، عکس و زندگی‌نامه روزنامه‌نگاران و تهدید آن‌ها به دستگیری در کشوری دیگر، جدی و خطرناک است. اما روزنامه‌نگاران تهدید شده، شهروندان کشورهای دموکراتیک هستند. این کشورها باید آزادی اطلاعرسانی را برای شهروندان و خبرنگاران خود تضمین کنند. از سوی دیگر، صاحبان این رسانه‌ها باید کنار خبرنگاران خود باشند و با اقدام‌های حقوقی، برای حفاظت از روزنامه‌نگاران طبق پروتکل‌های موجود، شکایت ثبت شود.»
رضا معینی یادآور میشود که ثبت شکایت در کشورهای اروپایی هم می‌تواند باعث حفاظت از روزنامه‌نگاران تهدید شده باشد و هم در سراسر جهان این رسواسازی تهدید رسانه‌ها به شکل جدی پی گرفته شود: «وقتی رسانه‌ای با اتهام تروریسم تهدید میشود، تهدید آزادی اطلاعرسانی در سراسر جهان است. یکی از راه‌های مبارزه با این تهدیدها، اصرار و تلاش روزنامه‌نگاران بر موازین روزنامه‌نگارانه است. در یک کلام، امروز تهدید ایران‌اینترنشنال، ایران‌وایر، رادیو فردا، صدای امریکا و بی‌بی‌سی، تهدید علیه آزادی اطلاعرسانی در سراسر جهان است.»
از سوی دیگر، این روزنامه‌نگار به انتشار این تهدیدها در رسانههای داخل ایران اشاره می‌کند؛ یعنی وقتی یک روزنامه‌نگار و رسانه علیه روزنامه‌نگار و رسانههای دیگر اتهام‌زنی و تهدید می‌کند: «در این جنگ تمام‌عیار علیه آزادی اطلاعرسانی، برخی رسانههای داخل کشور که با نهادهای امنیتی همکاری می‌کنند، رسانه نیستند بلکه بازوهای امنیتی نظام هستند. هیچ فشار و تهدیدی نباید بانی همکاری با نظام‌های دیکتاتوری و نهادهای امنیتی علیه همکاران باشد.»
او هم‌چنین به تجارب کشورهای رواندا، یوگسلاوی و پیش‌تر، جنگ جهانی دوم در فرانسه اشاره می‌کند: «این‌گونه رسانه‌ها در کنار نهادهای سرکوب‌گر، عملا بازوی آن‌ها هستند؛ یعنی همکاری با جنایت‌کاران عملا همراهی با جنایت علیه بشریت است.»
امکان استرداد قانونی خبرنگاران از قطر به ایران وجود ندارد
«موسی برزین خلیفه‌لو»، وکیل و حقوق‌دان در همین رابطه در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تاکید می‌کند که انتشار این لیست از ۹ خبرنگار ورزشی، جنبه تهدید و ارعاب دارد که البته غیرقانونی است.
او به مساله «استرداد» اشاره می‌کند که گزارش‌نویس فرهیختگان تلویحا به آن پرداخته است.
فرهیختگان نوشته است که روابط خوب قطر و جمهوری اسلامی تضمین کننده این دستگیری میشود: «قطر هم قوانین داخلی دارد و هم تعهدات بین‌المللی که اجازه نمی‌دهد کسانی که استردادشان بر مبنای مقاصد سیاسی است و در معرض شکنجه یا مجازات ظالمانه و تحقیرآمیز هستند، مسترد شوند. این مساله در قانون تسلیم‌المجرمین قطر آمده است که در جرایم با جنبه و صبغه سیاسی، استرداد مجرمین ممنوع است و دوما تاکید شده است که برای استرداد، تشریفاتی لازم است؛ یعنی دادگاه جزایی قطر باید پرونده را بررسی کند و به استرداد حکم دهد. در نتیجه، استرداد خبرنگاران و فعالان سیاسی در چهارچوب قانون، غیرممکن است.»
این حقوق‌دان هم‌چنین درباره روند استرداد توضیح می‌دهد: «استرداد فقط درباره مجرمان مطرح میشود؛ یعنی باید برای متهمان در ایران پرونده کیفری تشکیل و به مدارکی دال بر اعمال جرم مستند شود. سپس به پلیس اینترپل فرستاده میشود و بعد به کشوری که درخواست خطاب به آن است.»
از سوی دیگر، وقتی به شکل قانونی ادعای بازداشت خبرنگاران غیرعملی باشد، راه غیرقانونی آن، «آدم‌ربایی» است.
برزین خلیفه‌لومعتقد است: «اگر قرار باشد اقدامی مثل آدم‌ربایی هم رخ دهد، از قبل سرنخ نمی‌دهند و اعلام عمومی نمی‌کنند. برای همین، انتشار این گزارش تهدیدآمیز جنبه تهدید و ارعاب فعالان خارج از کشور را دارد.»
تهدید چه‌طور کلید خورد؟
این تهدید در شرایطی به شکل علنی در رسانههای حکومتی منتشر میشود که پروندهسازی علیه روزنامه‌نگاران پس از اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ در پی قتل «مهسا امینی» پیش‌تر آغاز شده بود.
در پی بازداشت گسترده روزنامه‌نگاران در ایران، از جمله خبرنگاران ورزشی، سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات در روز ششم آبان بیانیه مشترکی منتشر کردند. این دو نهاد امنیتی ضمن اتهام‌زنی به «نیلوفر حامدی» و «الهه محمدی»، خبرنگاران روزنامه‌های «شرق» و «هم‌میهن» بابت پوشش گزارش‌های مربوط به مرگ مهسا امینی، مقدمه‌چینی و بخشی از اعتراضات اخیر را به «سرویس‌های جاسوسی بیگانه» منتسب کردند.
یک روز پس از صدور این بیانیه، «حسین سلامی» فرمانده کل سپاه در یک سخنرانی، ضمن تهدید معترضان و هشدار به آن‌ها که دیگر به خیابان نروند، گفت رسانههای «آل سعود» و «صهیونیستی» مردم را تشویق به حضور در خیابان می‌کنند.
روز ۱۱ آبان، خبرگزاری تسنیم با انتشار گزارشی خبر داد که سه نفر به عنوان «شهروندخبرنگار» مرتبط با رسانههای ایران اینترنشنال و «توانا تک» بازداشت شده‌اند. تسنیم از این سه نفر با اسامی اختصار «ن.م»، «ی.ف» و «م.م» یاد کرده است.
۱۶ آبان، تلویزیون ایران اینترنشنال با انتشار بیانیه‌ای خبر داد که دو نفر از روزنامه‌نگاران ایرانی بریتانیایی این رسانه از طریق پلیس متروپولیتن مطلع شده‌اند که تحت تهدیدهای قریب‌الوقوعی قرار گرفته‌اند. البته در این بیانیه عنوان شده است که تعدادی دیگر از کارکنان این تلویزیون نیز تهدید شده‌اند.
۱۷ آبان، خبرگزاری قوه قضاییه به نقل از گفت‌وگوی «اسماعیل خطیب»، وزیر اطلاعات با سایت رسمی «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی، تلویزیون ایران اینترنشنال را «سازمان تروریستی» معرفی کرد که عوامل آن تحت تعقیب وزارت اطلاعات خواهند بود.
این گفت‌وگو یک روز بعد، یعنی ۱۸ آبان در سایت خامنه‌ای منتشر شد.
در آخرین مرحله از این پرونده‌سازی‌ها و اتهام‌زنی‌ها، روز ۱۹ آبان ضمن آن که گزارش فرهیختگان منتشر و بازنشر آن توسط رسانههای حکومتی انجام شده، خبرگزاری قوه قضاییه با انتشار تصویر و توییتی درباره «الهام افکاری»، خبر بازداشت او را منتشر کرده است.
در این خبر، به الهام افکاری، خواهر «نوید افکاری»، کشتی گیر اعدام شده اتهام «برقراری ارتباط و انتقال اخبار به شبکه اینترنشنال» زده شده است.
به نظر می‌رسد تهدید ۹ روزنامه‌نگار ورزشی در آستانه برگزاری جام‌جهانی قطر هم‌زمان که پروندهسازی و سرکوب اطلاعرسانی است، بیان‌گر نگرانی حکومت از تبدیل این دوره از مسابقات به عرصه اعتراضات سراسری و اطلاعرسانی درباره آن باشد؛ بلوف‌زنی برای هراس‌افکنی در راستای جلوگیری از افشای حقیقت که قابل پی‌گیری حقوقی است.
۱۹ آبان ۱۴۰۱ ایلنا
